BUDAMA

Modern anlamda meyve ve bağ yetiştiriciliğinin yani kaliteli ve yüksek verimin gereklerinden birisi de kurallara uygun budamadır. Budama, canlı toprak üstü organlarına uygulanan kesme, bükme,tomurcuk, sürgün ve yaprak alma gibi işlemlerdir. Bütün bu işlemler bitkilerde verim ve gelişme arasında fizyolojik bir denge kurulması ve bunun mümkün olduğu kadar uzun süre korunmasına yönelikdir. Budamanın amaçları değişik araştırıcılar tarafından farklı yorumlanmakta ise de bunları şu şekilde özetlemek mümkündür:

a) Bitkileri en kısa zamanda ürüne yatırmak ve onları uzun süre
ürün çağında tutmak;

b) Bitkilerin toprak altı ve toprak üstü organları arasında gelişme
yönünden sağlam bir denge kurmak;

c) Toprak işleme, budama, ürünlerin derimi, hastalık ve
zararlılarla mücadele işlerini kolaylaştırmak;

d) Bitkilerde karbon asimilasyonunu artırmak amacıyla gereğince
ışıklanmayı sağlamak ve yaprak alanını dengeli bir şekilde artırmak;

e) Bazı bitklerde görülen periyodisiteyi önlemek veya azaltmak;

f) Ürün verim ve kalitesini düzenlemek.

Görüldüğü gibi başarılı bir budama yapabilmek, ancak iyi bir fizyoloji bilgisine sahip olmak, bitkiyi tanımak ve ekolojik faktörleri tam olarak değerlendirmekle mümkündür. Meyve ağaçları ve asmaların fizyolojik özellikleri ve anatomik yapıları birbirinden oldukça farklı olduğundan bunlara uygulanacak budama da gerek şekil ve gerekse yöntem yönünden birbirinden oldukça farklıdır. Ancak meyvelerde ve bağlarda uygulanan budamayı amaçlarına göre genel olarak üçe ayırmak mümkündür.

a) Şekil budaması,

b) Ürün budaması,

c) Gençleştirme budaması.

8.1.2.1. Meyvecilikte budama 

Şekil budaması

Meyve bahçelerini kurmak için kullanılacak fidanlara genellikle bahçede esas yerlerine dikildikten sonra şekil verilir. Meyve ağaçlarının toprak üstü organı olan taca verilecek şekil ekolojik şartlara ve ağacın morfolojik yapısına göre değişir. Meyve ağaçlarına verilen şekiller çok çeşitlidir. Ağaçlara hangi şekil verilirse verilsin şekil budamasının ana uygulama ilkeleri değişmez. Ağaçlara verilecek şekil için yapılacak budamalarda özellikle şu noktalara dikkat edilir:

1) Fazla budanan fidanlar geç meyveye yatar. Bu nedenle,
budamalar amaca en uygun şekilde olmalıdır.

2) Yan dallar oluşturulurken bunların gövde ile yapacakları açının
gerekli genişlikte olmasına özen gösterilir. Dar açılı yan dallar ileride
meyve yüküne dayanamayarak kolaylıkla kırılır. Bundan başka dar
açılı yan dalların verimliliği çok azdır. Bu nedenlerle dar açılı yan
dalların gövde ile iyi bir açı oluşturulabilmeleri için budama ile
birlikte çatallar veya teller kullanılarak açılar genişletilmelidir.

3) Meyve ağaçlarına verilecek şekiller ekolojik bölgelere göre
değişmektedir. Bu nedenle ekolojik şartlara göre şekil seçimi yapmak
gerekir.

Meyve ağaçlarına çok değişik şekiller verilmektedir. Uygulamada en çok görülen şekilleri şu şekilde sıralayabiliriz:

a) Goble

b) Doruk dallı

c) Piramit •»

d) Palmet

Meyve ağaçlarına genel olarak çok yağışlı ekolojilerde "goble" ve "palmet", az yağışlı ve kurak ekolojilerde ise "doruk dallı" ve "piramit" şekilleri verilmektedir.

GOBLE  ŞEKLİ BUDAMA

Genellikle nemli bölgelerde uygulanan bu şekil uzun yıllardır ülkemizde ve dünyada kullanılmaktadır. Üç ana daldan oluşan bu şekil hemen hemen tüm meyve ağaçları için uygundur.
I.YIL:

Fidan dikildikten hemen sonra topraktan 40-60 cm yükseklikten kesilir . Bu arada fidanların gübreleme, sulama ve zararlılarla mücadele gibi bakım işlerine ayrı bir özen gösterilir. İlkbahar periyodu içerisinde gelişmesini sürdüren fidanlara Temmuz-Ağustos aylarında ilk şekil verilir. Fidan üzerinde aralarında 5-10 cm mesafe bulunan gövde ile 45°-60°'lik açı yapan ve gelişme kuvvetleri hemen hemen aynı olan üç ana dal seçilir. Bunların dışındaki dallar varsa eğilir, bükülür. Böylece birinci yılda yapılan işler sona erer.

DİKKAT:

I.YILDA HİÇ MAKAS KULLANMIYORUZ .İLERİDE KESİLECEK DALLARI BELİRLEMEK İÇİN BÜKÜYORUZ.

II.YIL

İkinci yılda bir kış periyodu geçiren fidanlarda her türlü bakım özenle uygulanır. Bu şartlarda fidan üzerindeki sürgünlerde kuvvetli bir vegetatif gelişme sağlanır. Temmuz-Ağustos aylarında her anadal üzerinde biri yardımcı dal, diğeri anadalın devamı olmak üzere iki dal seçilir . Yardımcı dal ana dalla rekabet etmeyecek kuvvette ve 10-20 cm uzaklıkta olmalıdır. Aynı yıl içerisinde seçilen yardımcı dallar belli bir uzunluk üzerinden kesilir. Yalnız 40-60 cm'nin altında gelişme gösteren dallara dokunulmaz.
III.YIL:
Aynı işlemler üçüncü yılda devam ettirilir. Yalnız üçüncü yılda yardımcı dallar bir önceki yılın aksi istikametinde seçilir. Daha önceki yıllarda eğilmiş ve bükülmüş dallar ise kesilir.

DİKKAT

3. YIL; 1. YILDAN KESMEK İÇİN BELİRLEDİĞİMİZ DALLARI KESİYORUZ.AYRICA YARDIMCI DALLAR BİR ÖNCEKİ YIL SEÇİLEN YARDIMCI DALLARIN TERSİ İSTİKAMETTE SEÇİLİYOR.